Zrównoważony rozwój - definicja
Zrównoważony rozwój został zdefiniowany w artykule 3 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. 2020, poz. 1219, z późn. zm.) jako „taki
rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów
przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych
pokoleń”.
Podkreślić należy również, iż ustawodawca nadał zasadzie zrównoważonego rozwoju rangę prawa podstawowego odwołując się do tejże zasady w artykule 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2
kwietnia 1997 roku (Dz.U. 1997, nr 78, poz. 483, z późn. zm.), który stanowi: „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa
człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”.
Zrównoważone zamówienia publiczne – definicja
Zrównoważone zamówienia publiczne oznaczają uwzględnianie w trakcie przygotowania i prowadzenia postępowań o udzielenie zamówienia publicznego zasad zrównoważonego rozwoju, a
mianowicie aby nabyte w wyniku postępowań o udzielenie zamówienia publicznego dostawy, usługi czy roboty budowlane w możliwie jak najmniejszym stopniu oddziaływały na środowisko naturalne, a także
uwzględniających społeczne i ekonomiczne skutki decyzji zakupowych przy jednoczesnym zapewnieniu celowego, racjonalnego i oszczędnego wydatkowania środków publicznych.
Zrównoważone zamówienia publiczne definiowane są przez Komisję Europejską jako „proces, w ramach którego organizacje zaspokajają swoje potrzeby na towary, usługi, roboty budowlane, w
oparciu o stosunek jakości do ceny w całym cyklu życia, generując korzyści nie tylko dla organizacji, ale także dla społeczeństwa i gospodarki, przy jednoczesnym minimalizowaniu szkód dla
środowiska”.
Co jest podstawą Polityki Unii Europejskiej oraz prawa krajowego w zakresie zrównoważonych zamówień?
Działania szeroko rozumianych organów Unii Europejskiej, w tym w szczególności Komisji Europejskiej wskazują na konieczność znalezienia rozwiązań, które wpłynęłyby na zachęcenie instytucji
sektora finansów publicznych do udzielania zamówień publicznych, w ramach których uzyskiwałyby towary, usługi i roboty budowlane, których oddziaływanie na środowisko jest mniejsze w porównaniu do
towarów, usług i robót budowlanych o identycznym przeznaczeniu, jakie zostałyby zamówione w innym przypadku. Przejawem tego jest opracowanie wspólnych dla wszystkich krajów Unii Europejskiej
kryteriów zielonych zamówień publicznych (z ang. Green Public Procurement, zw. dalej kryteriami GPP), które mają ułatwić ich implementowanie do dokumentacji w ramach procesu udzielania zamówień
publicznych.
Implementacją wytycznych Unii Europejskiej w zakresie zrównoważonych zamówień publicznych do polskiego porządku prawnego są między innymi regulacje, które znalazły się w obowiązującej od 1
stycznia 2021 roku ustawie Prawo zamówień publicznych.
Zamawiający udziela zamówienia w sposób zapewniający między innymi uzyskanie najlepszych efektów zamówienia, w tym efektów społecznych, środowiskowych oraz
gospodarczych, o ile którykolwiek z tych efektów jest możliwy do uzyskania w danym zamówieniu, w stosunku do poniesionych nakładów. Ww. zasada podkreśla te elementy, które stanowią istotę
zrównoważonego rozwoju, w którym środowisko naturalne jest podstawą, gospodarka narzędziem, a dobrobyt społeczeństwa celem, który można osiągnąć wyłącznie poprzez synergię poszczególnych elementów,
tj. wzrostu gospodarczego, ochrony środowiska i inkluzji społecznej.
Ustawa Prawo zamówień publicznych w sposób jednoznaczny wskazuje pożądany kierunek działań Zamawiających w zakresie udzielanych zamówień. W tym kontekście przytoczyć można art. 17 ust. 1 pkt 2
tejże ustawy Pzp, w którym jako jedną z zasad wskazano udzielanie zamówienia w sposób zapewniający uzyskanie najlepszych efektów zamówienia, w tym efektów społecznych, środowiskowych oraz
gospodarczych, o ile którykolwiek z tych efektów jest możliwy do uzyskania w danym zamówieniu, w stosunku do poniesionych nakładów. Ponadto Ustawodawca w art. 21 ustawy Pzp zobowiązał ministra
właściwego do spraw gospodarki do cyklicznego przygotowywania projektu polityki zakupowej państwa, która winna określać priorytetowe działania Rzeczypospolitej Polskiej w obszarze zamówień
publicznych, a także pożądany kierunek działań zamawiających w zakresie udzielanych zamówień, który obejmuje w szczególności zakup innowacyjnych lub zrównoważonych produktów oraz usług, z
uwzględnieniem:
• aspektów normalizacyjnych;
• kalkulacji kosztów w cyklu życia produktów;
• społecznej odpowiedzialności przedsiębiorców;
• upowszechniania dobrych praktyk i narzędzi zakupowych;
• stosowania aspektów społecznych i zdrowotnych.
Polityka Zakupowa Państwa na lata 2022-2025 umieściła Zrównoważone zamówienia publiczne na liście III
głównych priorytetów w sposób jednoznaczny podkreślając, iż jest są one jednym z głównych instrumentów realizacji koncepcji zrównoważonego rozwoju.
Podkreślić należy, że idea zrównoważonego rozwoju jest to koncepcja ogólnoświatowa i ponadnarodowa 25 września 2015 r. Organizacja Narodów Zjednoczonych przyjęła Agendę na rzecz zrównoważonego
rozwoju 2030, w ramach której określono 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju i 169 szczegółowych zadań.
14 lutego 2017 r. polski rząd przyjął Strategię na rzecz odpowiedzialnego rozwoju, w której określono ponad 700 działań służących zwiększeniu dochodu polskich obywateli oraz wzmocnieniu spójności
społecznej, gospodarczej, środowiskowej i terytorialnej Polski. W strategii zdefiniowano nowy model rozwoju oraz strategiczną wizję, zasady, cele i priorytety rozwoju Polski do 2020 r. Uwzględniono
w niej również perspektywę na kolejne dziesięć lat, aż do 2030 r., która ma pomóc Polsce w osiągnięciu celów zrównoważonego rozwoju.
W tej samej perspektywie Strategię 2030 realizuje Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, w której nasza aspiracją jest bycie Uniwersytetem zrównoważonego rozwoju. Wdrożenie Zrównoważonych
Zamówień Publicznych będzie stanowiło pierwszy etap w realizacji tego zamierzenia.
Materiały do pobrania:
Opracowanie: Katarzyna Żwakuła, Koordynator ds. Zrównoważonych Zamówień Publicznych
Luty 2022
