1. Charakterystyka i organizacja dekontaminacji
DEKONTAMINACJA /dezaktywacja, odkażanie/ polega na usuwaniu z powierzchni ciała ludzkiego, błon śluzowych oczu, nosa i ust substancji promieniotwórczych, środków trujących i biologicznych.
Celem dekontaminacji jest zmniejszenie absorpcji trucizn przez osoby poszkodowane oraz zapobieganie wtórnemu skażeniu służb ratowniczych.
Rejon porażenia dzielimy na strefy:
- Strefa CZERWONA (GORĄCA) - otacza bezpośrednie miejsce zdarzenia gdzie dochodzi do skażenia pierwotnego. W niej nie wykonuje się żadnych zabiegów dekontaminacji oprócz ewakuacji.
- Strefa ŻÓŁTA (CIEPŁA) - w której przeprowadza się dekontaminację oraz proste zabiegi medyczne np. udrożnienie dróg oddechowych, założenie dużego wkłucia itp.
- Strefa ZIELONA (ZIMNA) - w której zlokalizowane są źródła pomocy m.in. pełne zabiegi medyczne.
2. Organizacja dekontaminacji osób porażonych
Etap I
- zdjąć z poszkodowanego odzież, biżuterię i buty,
- rzeczy zabezpieczyć w specjalnych workach i pozostawić w strefie skażenia zgodnie z procedurą przewidzianą dla substancji niebezpiecznych,
- zanieczyszczeń stałych nie wolno usuwać przy pomocy szczotek lub innych narzędzi,
- zanieczyszczenia w postaci cieczy można próbować delikatnie usunąć za pomocą tamponu, chusteczki itp.,
Etap II
- miejsce skażone umyć dużą ilością letniej wody pod łagodnym ciśnieniem (zwrócić szczególną uwagę na fałdy skóry, okolice pach, pachwin i na stopy, zmywać wodą od głowy w kierunku stóp),
- w przypadku substancji nieznanych lub substancji nierozpuszczalnych w wodzie można użyć delikatnych detergentów /mydło szare/,
- nie używać żadnych substancji chemicznych do dekontaminacji skóry i błon śluzowych,
- w przypadku podejrzenia skażenia oczu należy ewentualnie usunąć szkła kontaktowe i przemywać oczy wodą.
UWAGA:
- przy skażeniu środkami chemicznymi jak:
- paraliżujące (pary), związki cyjanowe, środki uszkadzające płuca: należy zdjąć ubranie, a do mycia stosować 0,5% roztwór podchlorynu wapnia;
- paraliżujące (płyny), parzące: postąpić jak wyżej, dodatkowo usunąć mechanicznie skażenia;
- łzawiące: do mycie stosować mydło szare i wodę;
- przy skażeniu środkami biologicznymi stosować standardowe mycie ciała;
- przy skażeniu radiologicznym stosować mycie mydłem i wodą całego ciała.
3. Ogólne zasady:
- opóźnienie dekontaminacji może mieć większe znaczenie niż długość jej przeprowadzania;
- spłukiwanie 15 ofiar, po rozebraniu wszystkich elementów garderoby przeznaczając 1 minutę dla osoby jest lepszym rozwiązaniem niż spłukiwanie 1 osoby poszkodowanej przez 15 minut, bowiem
większość substancji płynnych i stałych usuwanych jest w czasie krótkiej dekontaminacji;
- często wymagana jest obecność toksykologa klinicznego;
- należy wziąć pod uwagę toksyczność użytego środka;
- odpowiednia dekontaminacja zapobiega skażeniom wtórnym, co ma szczególne znaczenie dla pracowników służby zdrowia, którzy będą mieli kontakt z osobami poszkodowanymi;
- układ oddechowy:
- przerwać narażenie,
- zapewnić odpowiednią wentylację /podawać tlen/;
- skóra:
- dekontaminacja w przypadku narażania na gazy nie jest konieczna,
- odzież może być źródłem skażenia wtórnego,
- nieuszkodzona skóra jest barierą dla wielu, ale nie wszystkich rodzajów trucizn,
- absorpcja przez skórę wzrasta w przypadku jej uszkodzenia i w wysokiej temperaturze,
- pewne części ciała są bardziej podatne na absorpcję substancji chemiczną niż inne np. okolice genitaliów absorbują substancje chemiczne o wiele szybciej niż ręce i stopy,
- substancje chemiczne rozpuszczalne w tłuszczach są zwykle łatwo absorbowane przez nie uszkodzoną skórę,
- narażenie na gazy duszące nie wymaga specjalnej dekontaminacji skóry i błon śluzowych,
- narażenie na gazy drażniące lub żrące wymaga dekontaminacji przy pomocy wody,
- skażenie substancjami stałymi lub cieczami wymaga dekontaminacji w strefie ciepłej (żółtej).
