Szkolnictwo wyższe w systemie obronym państwa

Przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 23 maja 2000 r. „Strategia obronności Rzeczypospolitej Polskiej” zawiera ocenę zewnętrznych wyzwań i zagrożeń polityczno-militarnych, formułuje koncepcję przeciwstawiania się tym zagrożeniom w czasie pokoju, kryzysu polityczno-militarnego i wojny, określa siły i środki jakie państwo powinno wydzielać do realizacji tej koncepcji.

Zasadnicze wyzwania i zagrożenia polityczno-militarne to:

• wyzwania polityczno-militarne czasu pokoju;
• zagrożenia kryzysowe:
  • polityczno-militarne;
  • pozamilitarne;
• zagrożenia wojenne:
  • lokalny konflikt zbrojny;
  • wojna na dużą skalę.

Celem strategicznym Rzeczypospolitej Polskiej w dziedzinie obronności jest zapewnienie bezpiecznych warunków realizacji interesów narodowych poprzez ich obronę przed zewnętrznymi zagrożeniami kryzysowymi i zagrożeniem wojennym.

Stosownie do wyznaczonych celów i zadań strategicznych, Polska utrzymuje system obronności o potencjale gwarantującym sprostanie wyzwaniom i skuteczne przeciwstawienie się wszystkim potencjalnym zagrożeniom zewnętrznym. System ten stanowią wszystkie siły i środki przeznaczone do realizacji zadań obronnych, odpowiednio do tych zadań zorganizowane, utrzymywane i przygotowane.

Składa się on z trzech podstawowych elementów: podsystemu kierowania oraz dwóch podsystemów wykonawczych – militarnego (Siły Zbrojne RP) i pozamilitarnego (pozamilitarne ogniwa obronne).

Do podstawowych funkcji pozamilitarnych ogniw obronnych należą:

• ochrona ludności i struktur państwa w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa państwa (kryzysu) i wojny;
• zapewnienie materialnych, informacyjnych i duchowych podstaw egzystencji ludności w warunkach zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa (kryzysu) i wojny;
• zasilanie Sił Zbrojnych RP zasobami ludzkimi i materiałowymi oraz pozamilitarne wsparcie wojsk własnych i sojuszniczych, prowadzących operacje na terytorium Polski.

Wśród ogniw pozamilitarnych występują ogniwa informacyjne, ochronne i gospodarcze. W sensie organizacyjnym funkcjonują one w ramach resortowych i terytorialnych systemów obronności.

Ogniwa gospodarcze realizują zadania związane z zapewnieniem materialnych podstaw realizacji zadań obronnych oraz przetrwania ludności w warunkach kryzysu i wojny. Podstawowe zadania ogniw gospodarczych w dziedzinie obronności, to tworzenie i utrzymywanie rezerw państwowych na potrzeby obronne, zapewnienie uwzględniania wymagań obronnych w realizacji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, utrzymywanie infrastruktury, a także prowadzenie prac badawczo-rozwojowych na rzecz obrony państwa.

Szkolnictwo wyższe wchodzi w skład pozamilitarnych ogniw gospodarczych jako część systemu edukacji narodowej.
Szkolnictwo wyższe jest jednym z głównych narzędzi kształtowania polityki społecznej i gospodarczej Polski. Coraz wyraźniej staje się również podstawą rozwoju naszego kraju i zapewnienia polskiej racji stanu. W dobie powszechnych procesów integracyjnych, postępującego procesu zacieśniania powiązań i współpracy w skali Europy i Świata, coraz większą rolę odgrywają zasoby ludzkie, których wartość mierzona jest przede wszystkim poziomem i jakością wykształcenia. Jakość i poziom wykształcenia społeczeństwa wpływa bezpośrednio na potencjał obronny Polski i sprawność funkcjonowania jej systemu obronnego w warunkach wystąpienia zagrożeń.

Do podstawowych zadań obronnych i obrony cywilnej, realizowanych w uczelniach wyższych należy:

• kierowanie i koordynowanie przygotowań obronnych i obrony cywilnej;
• opracowanie i realizacja planu operacyjnego uczelni;
  
• opracowanie i realizacja planu obrony cywilnej uczelni;
  
• powołanie i utrzymywanie w gotowości do działania formacji obrony cywilnej;
  
• planowanie przedsięwzięć związanych z osiąganiem przez uczelnię wyższych stanów gotowości obronnej;
  
• planowanie ograniczeń wynikających z ustawy o stanie wojny, o stanie wyjątkowym i o stanie klęski żywiołowej;
  
• organizacja systemu ostrzegania o zagrożeniach i systemu alarmowania stanu osobowego uczelni;
  
• planowanie i realizacja przedsięwzięć mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa pracowników i studentów na terenie i w obiektach uczelni;
  
• przygotowanie pracowników i studentów do działania w warunkach wystąpienia zagrożeń nadzwyczajnych w tym terrorystycznych;
  
• organizacja i prowadzenie szkolenia kadry kierowniczej, formacji obrony cywilnej, pracowników i studentów z problematyki obronnej i obrony cywilnej;
  
• zapewnienie wybitnym pracownikom nauki oraz pozostałym pracownikom i studentom warunków do pracy i nauki w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa państwa, kryzysu polityczno-militarnego i wojny;
  
• zapewnienie ochrony obiektów i mienia uczelni, a szczególnie dóbr kultury, unikalnej aparatury i dokumentacji badań naukowych, zbiorów informatycznych oraz ważnej dokumentacji technicznej i technologicznej;
  
• utrzymywanie gotowości do realizacji świadczeń osobowych i rzeczowych na rzecz sił zbrojnych oraz systemu obronnego państwa;
  
• współdziałanie z organami administracji państwowej, terenowej i samorządowej oraz z szefem obrony cywilnej miasta, organami administracji wojskowej, a także z siłami bezpieczeństwa i porządku publicznego w zakresie przygotowań obronnych, obrony cywilnej oraz bezpieczeństwa pracowników i studentów.
  
• zapewnienie pracownikom i studentom ochrony przed skutkami działań o charakterze terrorystycznym, a także przed zakażeniami środkami biologicznymi oraz skażeniami środkami toksycznymi i promieniotwórczymi.