Krótki komentarz do nagrody Nobla z ekonomii w 2020 roku
W tym roku, po raz pięćdziesiąty przyznano nagrodę pamięci Alfreda Nobla z nauk ekonomicznych, potocznie nazywanej Nagrodą nagrodą Nobla z ekonomii. 12 października poznaliśmy nazwiska dwóch
laureatów: Paula R. Milgroma i Roberta B. Wilsona.
W oficjalnym komunikacie czytamy następujące uzasadnienie decyzji (tłumaczenie – KJ):
Za udoskonalenie teorii aukcji i wynalezienie nowych form aukcji.
Paul Milgrom urodził się w 1948 roku w Detroit, jest profesorem na uniwersytecie Stanforda. Robert Wilson urodził się w 1937 roku w Genewie, jest emerytowanym profesorem na
uniwersytecie Stanforda.
Przyznanie tegorocznej nagrody odzwierciedla tendencje z ostatnich lat, a mianowicie nagradzanie osiągnięć teoretycznych, które mają bezpośrednie zastosowanie w praktyce.
Aukcje są zjawiskiem powszechnie znanym. Wiele osób uczestniczy w aukcjach sprzedaży towarów poprzez platformy internetowe.
To zbieg okoliczności, że w dniu ogłoszenia tegorocznej nagrody, na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie zadebiutowała spółka Allegro.eu. Można by długo wymieniać te towary (bądź inne
obiekty), które są przedmiotami aukcji. W najbardziej znanych aukcjach obiektami są: dzieła sztuki, obligacje skarbowe, energia elektryczna, gaz, certyfikaty emisji, pasma częstotliwości.
Są trzy kluczowe czynniki, które determinują wyniki aukcji. Po pierwsze jest to forma aukcji. Po drugie, jest to obiekt aukcji. Po trzecie, jest to niepewność, wynikająca z różnych informacji
posiadanych przez uczestników aukcji. Tegoroczni nobliści zajmowali się tymi wszystkimi zagadnieniami.
Powszechnie wiadomo, że jednym z głównych obszarów teoretycznych, z których korzysta teoria aukcji, jest teoria gier. Nota bene, już co najmniej dwie nagrody Nobla były przyznane za osiągnięcia w
zakresie teorii gier – w tym dla urodzonego we Wrocławiu, Reinharda Seltena, doktora honorowego naszej uczelni, który otrzymał tę nagrodę w 1994 roku, wraz z Johnem Nashem i Johnem Harsanyi.
Koncepcja równowagi Nasha była zresztą wykorzystana w pracach obu tegorocznych noblistów.
Znane są dwie klasyczne formy aukcji:
-
aukcje otwarte, w tym: aukcja angielska (licytacja po coraz wyższych cenach, zwycięża uczestnik oferujący najwyższą cenę), aukcja holenderska (licytacja po coraz niższych cenach,
do momentu akceptacji przez jednego z uczestników kolejnej ceny);
-
aukcje zamknięte, w których oferty każdego uczestnika nie są znane innym uczestnikom (dawniej oferty były dostarczane w zamkniętych kopertach).
Jedna z głównych propozycji tegorocznych noblistów to aukcja jednoczesnej licytacji, zwana też symultaniczną aukcją wielokrotną (Simultaneous Multiple Round Auction). Ten typ aukcji dopuszcza
powtarzanie ofert przez uczestników w równoległych licytacjach (np. dotyczących tego samego obiektu, ale oferowanego w różnych regionach).
Bardzo istotne jest to, że po raz pierwszy została ona zastosowana w aukcji pasm częstotliwości w Stanach Zjednoczonych w 1994 roku, dzięki czemu sprzedano 10 licencji po przeprowadzeniu 47 rund
licytacji, uzyskując 417 milionów dolarów. Warto dodać, że również w naszym kraju ten typ aukcji został zastosowany kilka lat temu, przy sprzedaży pasm 600 MHz i 2,6 GHz operatorom
telekomunikacyjnym.
Istotne osiągnięcia noblistów dotyczą redukcji niepewności związanej z informacjami posiadanymi przez uczestników aukcji oraz oceną wartości przedmiotu aukcji przez jej uczestników. Tutaj istnieje
wartość wspólna, taka sama dla wszystkich uczestników, oraz wartość indywidualna (prywatna), wynikająca z prywatnych informacji posiadanych przez uczestników. Nowe formy aukcji pozwalają na redukcję
niepewności wynikającej z tych typów informacji i w konsekwencji np. uniknięcia tzw. przekleństwa zwycięzcy, które oznacza, że zwycięzca aukcji oferujący najwyższą cenę, przepłaca.
Nagroda (finansowana przez szwedzki bank centralny) w tym roku wynosi 10 milionów koron szwedzkich (według obecnego kursu to blisko 4,3 miliona złotych).
Prof. dr hab. Krzysztof Jajuga
Katedra Inwestycji Finansowych i Zarządzania Ryzykiem
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
